Kontroler ruchu lotniczego: Nie ma bardziej fascynującego zawodu!

Kontrola ruchu lotniczego ma na celu usprawnienie przepływu ruchu lotniczego, którego natężenie wzrasta z każdym kolejnym rokiem. Za zapewnienie bezpieczeństwa żeglugi powietrznej w różnych państwach i regionach świata odpowiadają specjalnie powołane w tym celu agencje i przedsiębiorstwa. W Polsce rolę tę pełni Polska Agencja Żeglugi Powietrznej (PAŻP/PANSA). Jest to zarazem jedyna instytucja w naszym kraju, która szkoli i zatrudnia cywilnych kontrolerów ruchu lotniczego, których liczba obecnie wynosi nieco ponad 600.

Rys historyczny święta

Idea utworzenia profesjonalnej organizacji kontrolerów ruchu lotniczego o zasięgu światowym powstała w 1956. Jej pomysłodawcą był Jacob Wachtel, twórca i pierwszy prezes Stowarzyszenia Kontrolerów Ruchu Lotniczego w Izraelu. Za oficjalną datę ustanowienia tego święta uważa się dzień 20 października 1961 r., kiedy to utworzono IFATCA. W Polsce święto to obchodzone jest od 2008 r. Obecnie do IFATCA należy 130 organizacji krajowych, zrzeszających kilkadziesiąt tysięcy kontrolerów ruchu lotniczego na całym świecie. W tym roku mijają 64 lata odkąd IFATCA ustanowiła Międzynarodowy Dzień Kontrolera Ruchu Lotniczego.

W dziedzinie kontroli ruchu lotniczego od czasów jej powstania dokonano prawdziwego kroku milowego. Jednak czy w związku z tym przeciętny człowiek ma świadomość specyfiki tego zawodu? Niestety, pomimo ogromnej wagi świadczonych przez nich usług święto na cześć KRL zostało wymyślone właśnie m.in. by przybliżyć ludziom tą profesję, zaznajomić z tym zawodem. Warto uzmysławiać, jak ciężka i odpowiedzialna jest to praca. Kontroler lub kontrolerka nierzadko muszą zajmować się kilkoma rzeczami naraz, dlatego w tym zawodzie niezwykle ważna jest podzielność uwagi, umiejętność jednoczesnego słuchania, pisania i mówienia. Muszą podejmować decyzje mając w świadomości wiele żyć ludzkich. Choć dla zwykłego śmiertelnika są „niewidziani” zawsze są obecni podczas podróży samolotem.

Kim jest KRL?

Kontroler ruchu lotniczego, to osoba odpowiedzialna za bezpieczeństwo statków powietrznych (samoloty, śmigłowce) znajdujących się w przestrzeni powietrznej. Zapewnia tzw. separacje, czyli bezpieczne między nimi odległości, instruuje pilotów co do trasy i wysokości przelotów, a także odpowiada za kolejność startów i lądowań. Kontrolerzy mogą wprowadzać zmiany do zgłoszonego przez pilotów planu lotu, na przykład nakazując im oczekiwanie w tzw. holdingu lub zmieniając trasę i/lub wysokość lotu. Ich zadaniem jest utrzymanie idealnego balansu pomiędzy bezpieczeństwem a maksymalną przepustowością przestrzeni lotniczej. Kontroler dba także o to, by samoloty latały najkrótszymi trasami pomiędzy lotniskami startu i lądowania. Skraca to czas podróży, przez co lot jest tańszy i bardziej ekologiczny, bo maszyna zużywa mniej paliwa. Istnieją trzy rodzaje organów kontroli ruchu lotniczego, a zadaniem każdej z nich jest sprawowanie kontroli nad samolotem będącym na innym etapie podróży. Te trzy obszary to:

TWR - Tower – wieża, czyli służba kontroli lotniska. Wydaje zezwolenia na uruchamianie silników, kołowanie do właściwego pasa do startu, jak i na płytę postojową po lądowaniu, zezwala na podejście do lądowania, zajęcie pasa do startu itp. Na wieży może być kilka stanowisk. Na przykład kontroler ruchu naziemnego (GND) zarządza kołowaniem maszyn – a kontroler lotniska (AIR) zezwala na zajęciem pasa, start, podejście do lądowania, lądowanie i przelot przez tzw. strefę kontrolowaną lotniska.

APP – Approach Control – służba kontroli zbliżania. Jej głównym zadaniem jest właściwe rozdzielenie przylotów na dane lotnisko albo lotniska i odseparowanie ich od odlotów z tego lotniska lub lotnisk.

ACC – Area Control – służba kontroli obszaru. Zarządza ona przelotami nad Polską (czyli tymi samolotami, które tylko nad naszym krajem przelatują, bez lądowania. Ponadto przejmuje samoloty przylatujące przekraczające granicę Polski i prowadzi je w polskiej przestrzeni powietrznej do pewnych punktów, nad który samoloty te przejmuje kontrola zbliżania. Z kolei odloty są prowadzone przez kontrolę zbliżania także do pewnych punktów, nad którymi przejmuje je służba kontroli obszaru i prowadzi dalej do polskiej granicy na przykład z Niemcami czy Słowacją. Tam samolot przejmują odpowiednio niemieccy lub słowaccy kontrolerzy ruchu lotniczego.

Proces rekrutacji na stanowisko KRL

Proces rekrutacyjny jest wieloetapowy, a zaczyna się od zgłoszenia swojej kandydatury. Robi się to poprzez wypełnienie formularza aplikacyjnego na stronie pansakariera.pl. Po przeanalizowaniu zgłoszeń wybrane osoby zostają zaproszone do udziału w testach predyspozycyjnych, mających wstępnie ocenić ich przydatność do pracy w charakterze kontrolera ruchu lotniczego.

Zawód ten jest niezwykle wymagający i odpowiedzialny, toteż osoby prowadzące rekrutację i weryfikację kandydatów dokładają wszelkich starań, by dobrać najbardziej obiecujących kandydatów. Ci, którzy pomyślnie przejdą testy predyspozycyjne, trafią do kolejnego etapu rekrutacji. Dostaną zaproszenie na sesję Assessment Center, podczas której zostaną ocenione ich kompetencje, oraz na rozmowę kwalifikacyjną, a następnie zostaną skierowani na badania lekarskie.

Etapy rekrutacji na KRL w skrócie:

Etap 1: Analiza złożonej aplikacji
Etap 2: Testy predyspozycyjne FEAST w formie elektronicznej
Etap 3: Assessment Centre
Etap 4: Rozmowa kwalifikacyjna + Badania Lotniczo-Lekarskie (Klasa III)

Na czym polega i jak długo trwa kurs przed rozpoczęciem służby?

Tam, gdzie kończy się część związana z naborem nowych kursantów, zaczyna się praca Ośrodka Szkolenia Personelu Służb Ruchu Lotniczego ATS (OSPA). Cykl przygotowawczy kandydatów na kontrolerów ruchu lotniczego można podzielić na trzy główne etapy: teoretyczną w sali wykładowej, praktyczną na symulatorze służb kontroli ruchu lotniczego oraz praktyczną na sali operacyjnej lub na jednej z wież kontroli lotniska.

Zostałeś wybrany, czas na szkolenie

Trening kursanta zaczyna się w sali wykładowej. Pierwsze miesiące przypominają studenckie życie – obfitują w wykłady, prezentacje i notatki. Na adeptów czeka bardzo dużo nauki! Ta część wymaga przyswojenia szerokiego zakresu wiedzy od meteorologii lotniczej poprzez nawigację powietrzną, śledzenie pozycji samolotów aż po procedury komunikacji stosowane w lotnictwie. Kandydaci muszą również przyswoić zasady ruchu lotniczego oraz prawo lotnicze, aby znać reguły, według których poruszają się statki powietrzne. W tym etapie szkolenia poznają oni wpływ warunków atmosferycznych na lot oraz podstawy prawne i proceduralne ruchu lotniczego. Ta część szkolenia trwa 12-13 tygodni i kończy się trwającą dwa tygodnie sesją egzaminacyjną.

Ci, którzy pomyślnie przejdą teoretyczną część szkolenia, rozpoczynają praktyczne szkolenie na symulatorze kontroli ruchu lotniczego. Kilkumiesięczny trening ma za zadanie nauczyć kursantów… właśnie podstaw i zaawansowanych technik kontroli ruchu lotniczego. Kursanci kierowani na służby radarowe na symulatorze uczą się od podstaw pracy przy wskaźniku radarowym, korzystania z funkcji systemu operacyjnego i odczytywania informacji wysyłanych automatycznie przez większość komunikacyjnych statków powietrznych. Na tym etapie przyszli kontrolerzy ćwiczą wydawanie poleceń, monitorowanie ruchu lotniczego oraz uczą się reagować na sytuacje awaryjne.

Ostatnim etapem szkolenia jest kurs w zakresie uprawnienia uzupełniającego w jednostce (docelowym miejscu pracy kontrolera), tak zwane On-the-Job-Training. Ta część trwa najdłużej, bo aż 9-14 miesięcy. Staż na wieży kontroli ruchu lotniczego lub w sali operacyjnej to okres, kiedy pod okiem doświadczonych kontrolerów, kandydat dalej szlifuje swoje umiejętności w realnych warunkach.

W trakcie szkolenia ciągle sprawdza się wiedzę i umiejętności podczas licznych testów. Kandydat jest też okresowo oceniany z pracy na symulatorze i stanowisku operacyjnym. Uzyskanie licencji praktykanta-kontrolera i kontrolera ruchu lotniczego jest poprzedzone egzaminami teoretycznymi i ocenami umiejętności praktycznych.

Szkolenie kontrolerów ma wyłonić najlepszych z najlepszych. Odpowiadają oni za bezpieczeństwo wszystkich operacji lotniczych oraz za efektywny ruch lotniczy – ok. 3 tys. samolotów znajdujących się każdego dnia w polskiej przestrzeni powietrznej. To praca pełna wyzwań, ale również niezwykłe zajęcie, które daje bardzo dużo satysfakcji zawodowej.

Czas szkolenia kandydatów do uzyskania licencji KRL trwa od 20 do nawet 30 miesięcy – w zależności od organu, w którym kandydat będzie pracował. Obowiązuje także zasada, że jeśli podczas którejkolwiek fazy szkolenia kandydat przestaje robić postępy – szkolenie jest przerywane.

Więcej o aplikowaniu i pracy na stanowisku KRL można się dowiedzieć na stronie pansakariera.pl.